Uitvaarten zijn waarschijnlijk geen standaard gespreksonderwerp als je met familie aan tafel zit. En ook op een verjaardag durft niet iedereen zomaar te beginnen over afscheidswensen. Maar als funeral planner kan ik je inmiddels wel vertellen, dat het niet zo eng is als het lijkt, deze gesprekken over de dood en het afscheid.

Nu ik vijf jaar ervaring heb als uitvaartbegeleider, kan ik alvast wel een paar wetenswaardigheden met je delen.

1. Het gaat niet over afsluiten
De dichter Rumi schreef: ‘The wound is the place where the light enters you’. Ik zie een uitvaart als ‘het licht’ en krijg kriebels als ik mensen de term ’afsluiting’ hoor gebruiken, wanneer ze het over een uitvaart hebben. Ik ben absoluut geen rouwexpert, maar uitvaarten gaan wat mij betreft meer over blootstellen en accepteren. De wond zal, misschien uiteindelijk, helen. De complexe lagen van gevoelens die komen kijken bij een afscheid, kunnen niet worden ‘afgesloten’ en gaan ook niet per se ‘over’.

2. Je hoeft niet failliet te gaan als je een betekenisvol afscheid wilt organiseren
Als ik mensen vertel dat ik uitvaarten op maat organiseer, denken ze al snel dat er automatisch bakken met geld worden uitgegeven (en verdiend). ‘Op maat’ is niet hetzelfde als ‘duur’. Vrienden kunnen zelf taarten bakken voor de taartentafel, we kunnen de loods van zijn boot gebruiken als locatie voor de ceremonie en iedereen neemt zijn eigen stoel mee. Er zijn 1001 manieren om creatief om te gaan met het op maat maken van een afscheid. Laat je niet afschrikken: jij bepaalt waaraan geld wordt uitgegeven en waaraan niet.

3. Een begrafenis is niet altijd een begrafenis
Je hoort vaak de term ‘begrafenis’ als men het heeft over een uitvaart. Een uitvaart is het afscheid van een persoon en die bestaat meestal uit een afscheidsceremonie, gevolgd door een crematie of begrafenis. De uitspraak ‘Ik ga naar een begrafenis’ klopt dus vaak niet. Je gaat naar een uitvaart; dat is altijd correct.

4. Er zijn geen regels
Dit is voor mij persoonlijk een heel fijne en ik kan het niet vaak genoeg zeggen als ik de vraag ‘Mag dat wel?’ krijg. Ja, dat mag! Als we het over uitvaarten hebben, mag eigenlijk alles. Er is geen fout of goed. Wat de een troost brengt, zal de ander irritatie en spanning brengen. De mooiste uitvaarten zijn de uitvaarten die een reflectie zijn van wie de overleden persoon is geweest. Een mooie, authentieke uitvaart mag modern of traditioneel zijn, met vaste afspraken of juist losjes, informeel of formeel. Het kan luchtigheid geven en er mag worden gelachen, je mag zingen en verhalen vertellen, je mag stil zijn en luidruchtig. Doe maar; het mag echt.

5. Er mag worden geklapt
Waarom hebben we met elkaar bepaald dat je na een prachtig concert of optreden wel gaat klappen en bij een afscheid niet? Zoals wel meer gebruiken die blijven hangen, is dit een hardnekkige. Hoewel, bij jongeren merk ik dat ze steeds vaker durven te laten zien dat ze het prachtig vonden. Dus laat die handjes maar gaan. Soms is applaus juist erg gepast.

6. God hoeft niet te worden uitgenodigd
Maar hij/zij mag wel komen, als je dat wilt. Een afscheid hoeft niet per definitie religieus te zijn. Waarom? Nabestaanden hebben misschien helemaal geen binding (meer) met de kerk of de groep nabestaanden is een mix van leden uit diverse religieuze stromingen. Voor zulke situaties zijn er eigentijdse dominees en pastors die de ceremonie kunnen leiden zonder het woord ‘God’ te noemen. Er zijn getrainde sprekers van het Humanistisch Verbond en ritueelbegeleiders, die na gesprekken met de familie de ceremonie kunnen vormgeven. De betere uitvaartondernemers hebben ook de skills om een ceremonie te leiden en voelen aan wat wel en wat niet bij deze familie past.
Ook een lid of goede vriend van de familie kan, met hulp van de uitvaartondernemer, de rol van ceremoniemeester vervullen. Ook hier geldt dus: alles kan en mag.

7. Je zult je de ceremonie herinneren
Maya Angelou zei: ‘People will forget what you said, people will forget what you did, but people will never forget how you made them feel.’
Misschien weet je niet meer wie er naast je zat, welke kleur de bloemen hadden en of de kist nu blank of donker gelakt was, maar je zult altijd weten hoe je je op dat moment voelde. Dus neem de tijd om te bedenken hoe het het voor jou goed zou voelen en doe het goed. Dit afscheid kan tenslotte maar één keer.

8. Je bent vrij om te kiezen
Je mag zelf kiezen wie het afscheid gaat begeleiden. Geen verzekeraar of locatie kan jou verplichten om in zee te gaan met de ‘eigen uitvaartverzorgers’. Dus vraag bekenden of zij iemand kunnen aanbevelen. Kijk online om te zien wie jou bevalt. Je kiest iemand die in een bijzondere en kwetsbare week veel om jou heen zal zijn. Zorg ervoor dat het een passende keuze is.

Eva de la Mar, funeral planner