Victor was helemaal op toen hij bij mij binnenstapte. Hij was naar mij doorverwezen door zijn HR-manager nadat hij zich had ziekgemeld.

Al langere tijd was Victor moe. Het was een vermoeidheid die hij niet weg kon slapen. Er was geen energie meer, hij voelde veel spanning en stress, sliep slecht en piekerde veel. En, ook typerend voor ‘burn-outers’: hij voelde zich schuldig over wat hij zijn collega’s aandeed nu hij was uitgevallen. Hij wilde dan ook zo snel mogelijk van zijn klachten af.

Geen tijd voor stilstaan
Eerst gingen we kijken naar hoe deze situatie was ontstaan. De structuur daarvan was herkenbaar: zoals vaak was het een opeenstapeling van ingrijpende gebeurtenissen. Die begon bij de onverwachte dood van zijn vader. Dat was een enorme klap voor hem, maar veel tijd om daarbij stil te staan was er niet. Later volgde een echtscheiding. Het enige wat goed ging en zekerheid bood, was zijn werk. En omdat hij goed functioneerde, kreeg hij steeds meer verantwoordelijkheden. De druk nam toe.

Kikker in kokend water
Wat er dan gebeurt, is het ‘boiling frog-effect’. Als je een kikker in een pan met koud water stopt en het water langzaam gaat verhitten, blijft de kikker zitten. Hij springt er niet uit en dat wordt uiteindelijk zijn dood. Hetzelfde zie je bij mensen die langzamerhand overvraagd worden: het begint te wennen, je past je aan, je past je nog meer aan, tot totale uitputting aan toe.

Niet zeuren
Dat gebeurde ook bij Victor. Hij was gewend de schouders eronder te zetten en door te gaan. Hulp vragen, dat deed hij liever niet. Veel mensen, vaak mannen, lopen tegen dit soort overtuigingen aan. Ze vinden dat ze het zelf moeten kunnen opknappen, gaan desnoods tot het uiterste om de boel bij elkaar te houden. Maar uiteindelijk haalt de realiteit ze in. Het is zoals ik laatst ergens las: ‘als je geen tijd maakt voor je lichaam, maakt je lichaam tijd voor jou’.

Cadeautje
Want in tegenstelling tot wat veel mensen denken, is de burn-out niet de ziekte, maar juist de genezing. Het eindeloze doorgaan, geen aandacht besteden aan je behoeften en gevoelens, geen rust nemen, perfectie eisen van jezelf en je best doen en nog méér je best doen: dát is de ziekte. Mijn vraag wanneer iemand een burn-out krijgt, is dan ook: waarom is dit cadeautje bij jou bezorgd? Wat heb je hieruit te leren?

Ander mens
Bij Victor was dat het inzicht dat hij in een patroon vastzat dat hem belemmerde. Een mijlpaal in zijn denken. Want toen begonnen de dingen om te draaien. Hij begon zijn lichaam te helpen in plaats van het kwalijk te nemen dat het niet meer functioneerde. Hij paste zijn dagen aan en ging de coaching gebruiken om de diepere oorzaken van zijn burn-out te onderzoeken. Zo kwamen we onder andere uit bij leven met gevoel in plaats van vanuit controle. Hij kwam tot de conclusie dat door controle hij kon óverleven in plaats van voluit leven. En wie hij éígenlijk was, werd steeds zichtbaarder. Onder die doodvermoeide man bleek een mooi en wijs mens te zitten die heel goed bleek te weten hoe hij gezonder en gelukkiger wilde gaan leven. Zijn burn-out bleek inderdaad een cadeau: ‘Het past allemaal in mijn autobio’, zei hij.

Ellen Leen

Over Ellen
Ellen Leen heeft, naast haar werk als communicatietrainer, sinds 2003 een praktijk voor coaching en psychosociale therapie. In haar werk zijn helderheid, een goed analytisch vermogen en humor kwaliteiten die ze graag inzet. Systeemtheorie, NLP en Geweldloze communicatie zijn daarbij belangrijke gereedschappen. Ellen: ‘Ik zet altijd in op verandering van binnenuit, voortkomend uit inzicht en begrip. Dat is de ware transformatie. Als belemmerende patronen wegvallen, worden de dingen klaar en helder. Dan voel je als vanzelf wat je écht wilt of juist niet meer.’