Ieder verlies is ingrijpend. Het geeft steun om te weten dat je niet alleen rouwt. In het begin van het verwerkingsproces ben je omringd door vrienden en familie die er allemaal voor je zijn. Je bent met elkaar. Het maakt het verlies niet minder groot, maar de wond kan wel sneller een litteken worden.

In de weken na de uitvaart lijkt die steun alleen steeds meer naar de achtergrond te verdwijnen. Eenzaamheid kruipt dan voorzichtig je leven in. Je hoort: ‘Als ik iets voor je kan doen, moet je het laten weten.’ Je denkt dat de rouw met de tijd wel zal verdwijnen. Je voelt dat het niet zo is. Op de achtergrond blijft de rouw aan je knagen.

Na het verlies
Mensen kunnen in hun leven op veel verschillende manieren te maken krijgen met verlies. Rouw gaat immers niet alleen over de dood. Je kunt ook je baan kwijtraken, je gezondheid verliezen of het einde van je relatie ervaren. Door het coronavirus zijn we ook in een collectief rouwproces terecht gekomen. We krijgen te maken met het verlies van letterlijke levens en banen – naast het verlies van de manier waarop we ons leven leefden. Dood en verdriet krijgen in ons leven alleen weinig ruimte, vertelt Anouk Brinkman van de Jankfabriek. ‘Rondom begrafenissen is er veel saamhorigheid. Je organiseert samen de uitvaart en steunt elkaar in het bekomen van de schok van het overlijden. Maar het leven gaat door, iedereen gaat toch steeds meer hun eigen weg. Je kunt je dan steeds eenzamer gaan voelen. Er is daarnaast in het dagelijks leven soms weinig ruimte om te rouwen. Je krijgt een paar dagen verlof, waarna je je werk weer moet oppakken. Het voelt alsof je de rouw moet wegstoppen.’ Rouw is er niet om weg te stoppen. Om het netjes in een vakje te proppen en te hopen dat het daar blijft zitten. Rouw is namelijk niet netjes. Het komt naar boven wanneer je het niet verwacht en creëert scheuren wanneer je net heel dacht te zijn.

Het geluid eruit laten
Anouk staat ervoor dat je het beste uiting kunt geven aan deze gevoelens. Zij geeft hiervoor haar workshop Ontvouw Je Rouw. ‘Hier krijgt jouw rouwproces de ruimte. In een groep kun je jouw verhaal delen en verhalen van anderen horen. Dit hoeft niet in woorden te gebeuren, maar kan ook met muziek, dans, zang – en geluid.’ Een onderdeel van de workshop is hierbij stembevrijding. Stembevrijding draait om uiting geven aan wat er in je leeft. ‘Vanuit je basis kun je altijd geluid maken,’ vertelt Anouk. ‘Er zijn alleen allerlei drempels waardoor je gevoelens en geluid binnenhoudt. Daar geeft deze workshop ruimte voor. Misschien denk je, ik kan niet zingen, ik wil het niet. Achter die gedachtes zit toch een soort pijn. Eigenlijk heb je een gevoel van: mag mijn verdriet er helemaal zijn? Zo lelijk en rauw als het maar kan klinken? Door stembevrijding krijgt alles wat er in je opgekropt zit de ruimte. Het mag geuit worden. Dat leidt tot hele mooie uitingen van klanken waarvan je van tevoren niet kunt bedenken dat het uit je kan komen. En je luistert hierbij ook naar elkaar. Dat schept verbinding. Je rouwt niet alleen.’

‘Achter het verdriet verschijnt vreugde’
Een platform met de naam de Jankfabriek ontstaat natuurlijk niet zomaar. Anouk vertelt dat haar eigen ervaringen en uitingen centraal staan in het oprichten ervan.

‘Vijf jaar geleden werd mijn dochter geboren, maar kort daarna overleden mijn moeder en mijn tante. Ze waren allebei nog in de vijftig. Daar ging ik aan onderdoor. Ik was zo blij met de geboorte van mijn dochter, maar tegelijkertijd doodsbang voor het overlijden van deze vrouwen in mijn omgeving. Leven en dood kwamen te dicht bij elkaar. Ik kon het niet meer verenigen in mijn hoofd.’

Ik heb toen allerlei workshops en therapieën gevolgd, stembevrijding had de meeste impact. Ondanks dat ik jaren zangervaring had, vond ik het doodeng om te zingen in een groep. Ik wilde bij de workshop zonder angst leren zingen. De docent zei alleen tegen mij: ‘Dat kan niet. Het gaat niet weg. Ik ging de angst uitnodigen. Eerst hoorde je de weerstand en de zenuwen in mijn stem. Toen ik mijzelf over de drempel heen wist te zetten en alles los liet, kwamen er verdriet en tranen mee. Daarna juist ontspanning. Ook in mijn stem.

Stembevrijding heeft er niet alleen voor gezorgd dat ik het stukje rouw ruimte heb kunnen geven om te helen, maar ik werd zelf ook weer een geheel. Achter het verdriet en het huilen, verschijnt ook weer het lachen en de vreugde. Je kunt natuurlijk ook tranen over je wangen hebben rollen van het lachen. Al die emoties kunnen in elkaar overlopen. Dat is waar de naam vandaan komt: de Jankfabriek. Ik geef onder die naam niet alleen workshops stembevrijding, het is een platform voor alles wat ik wil schrijven, illustreren, dichten, zingen en dansen. Ik geloof in de kracht van delen. Eigen verhalen en het horen van verhalen van anderen inspireert mensen. Het geeft je inzicht in elkaars emoties. En zo verbindt het ons met elkaar.’

Ervaar het zelf
Vanaf 2021 starten de workshops van de Jankfabriek weer. Je kunt je dan aanmelden voor Ontvouw Je Rouw of de workshop Mij Niet Gezien. Kijk op de website voor de actuele data!