Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat patiënten meer en veiliger gaan bewegen?’ aldus fysiotherapeut Hans Heuvels. ‘We weten al langer dat ­patiënten gebaat zijn bij een goede basisconditie, maar inmiddels wordt deze opvatting wetenschappelijk onderbouwd. Stilzitten is het nieuwe roken. Ook voor klinische patiënten is het van belang om zo snel mogelijk in beweging te komen na een operatie.

De cijfers liegen er niet om. Tien dagen bedrust betekent vijftien jaar achteruitgang. Eén dag in bed liggen betekent een verlies van 5% spiermassa. ‘Een grote groep patiënten, zo’n 90%, is boven de 70 jaar. Het is bekend dat ouderen die niet of nauwelijks bewegen tijdens een ziekenhuisverblijf zes keer zoveel kans hebben op functieverlies. Maar liefst 20 tot 50 procent van de kwetsbare ouderen kan zich na een ziekenhuisopname niet meer zelfstandig wassen, aankleden of verplaatsen.’

Bewustwording en gedragsverandering
‘Tot zover de cijfers’, aldus Hans Heuvels. ‘Maar die tonen wel aan dat het hard nodig is om vermijdbaar functie­verlies en complicaties ten gevolge van verminderd ­bewegen tijdens een ziekenhuisopname te voorkomen. Dat gaat niet van de ene op de andere dag. Niet alleen de patiënt en zijn naasten, maar ook wij als zorgprofessionals krijgen ermee te maken. Het vraagt van iedereen een bewustwording en gedragsverandering, en dat heeft een grote impact. Lang leefde het idee dat de patiënt gebaat was bij rust. Die visie is achterhaald. Momenteel worden mensen die een kunstheup of knie krijgen op de dag van de operatie al uitgenodigd om in beweging te komen en een eindje te lopen. Maar ook mensen die ’s ochtends een grote buikoperatie ondergaan, zetten ’s avonds al hun eerste stappen en lopen de volgende dag alweer rond. Dat is een groot verschil in benadering waar we met z’n allen aan moeten wennen.’

Beweegprogramma’s
Om de patiënt bewust te maken van het belang van bewegen, is een beweegfolder gemaakt met oefeningen die de patiënt liggend, zittend of met behulp van hulpmiddelen kan doen. Door de jaren heen is het de patiënt steeds gemakkelijker gemaakt en kan hij televisie kijken vanuit het bed. ‘Het idee leeft om weer als vroeger een soort ­gemeenschappelijke huiskamer te maken. Een kamer met een hometrainer, gewichtjes, multimedia of een Wii. Er zijn ook plannen om een televisie-beweegkanaal te maken. Zover is het nog niet’, aldus Hans, ‘al zijn er wel projecten waar we als ziekenhuis mee vooroplopen. In samenwerking met studenten van het Graafschap ­College werken we aan activiteiten voor dialysepatiënten. Met behulp van iPads kunnen patiënten tijdens de dialyse aan een beweegprogramma meedoen.’

Beweging ingezet
‘Het ziekenhuis van de toekomst is een plek waar naast ­primaire genezing revalidatie heel belangrijk is. In een actieve omgeving waar iedereen om de patiënt heen een actieve motiverende rol heeft. Die beweging is ingezet; is ook niet meer terug te draaien. Ook mensen met een chronische aandoening kunnen in conditie zijn. Iedereen wordt straks oud, maar worden we ook gezond oud?’ vraagt Hans zich hardop af. ‘Die verantwoordelijkheid voor onze eigen gezondheid wordt groter. Hoe je aan je conditie kunt werken? Vijf keer per week een half uur licht intensief bewegen is een minimum. Niet denken in beperkingen, maar in mogelijkheden, los van een diagnose en ziektebeelden.’