De ambitie van het Emmakinderziekenhuis AMC is groot: het wil wereldwijd expert zijn op het gebied van neonatologie, zorg aan kinderen die veel te vroeg worden geboren. Het Emma is een van de tien Nederlandse ziekenhuizen met een Intensive Care Neonatologie en beschikt over alle behandelingsmethodes. Om bij de wereldtop te blijven horen, is een verbouwing van de afdeling Neonatologie onvermijdelijk. ‘Stilstand is achteruitgang’, zegt prof. dr. Anton van Kaam, kinderarts-neonatoloog.

Anton van Kaam: ‘Ons vak, de neonatologie, is relatief jong en continu in ontwikkeling. Wil je een belangrijke speler blijven, dan moet je voortdurend op die ontwikkelingen inspringen.’ De IC Neonatologie wil niet alleen nieuwe couveuses of een beter ingerichte verkleedruimte voor de verpleegkundigen. De nieuwe afdeling wordt afgestemd op de meest recente ontwikkelingen binnen het vakgebied; ontwikkelingen waarbij de patiënten – de baby’s – en hun ouders centraal staan.
‘Dat laatste is in de afgelopen jaren veranderd’, aldus Van Kaam. ‘Vroeger was alles gericht op de patiëntenzorg. Het was belangrijk dat wij ons werk goed doen. De couveuses stonden overzichtelijk naast elkaar in een helverlichte zaal, en ouders liepen niet in de weg. Er werd niet veel nagedacht over het welzijn van baby’s: het ging erom dat ze in leven bleven. Maar wie vindt het leuk om voortdurend een spot op je gericht te krijgen? Geen mens, en zeker een vroeggeboren baby niet. Bovendien werd duidelijk dat zelfs deze kleintjes pijn en ongemakken konden ervaren. Daarmee houden we tegenwoordig meer rekening.’

Infuus bij kaarslicht
Deze verandering is op het werk van de IC-verpleegkundigen van invloed geweest. Hoofdverpleegkundige Marjo Willemsen: ‘Er wordt gezocht naar de beste manier om kinderen te verzorgen, zonder dat ze te veel prikkels krijgen. Ze kunnen dat niet aan.’ Van Kaam vult aan: ‘Er zijn onderzoeken geweest. Sommige klinieken voeren dit ver door. Die willen bij wijze van spreken onder kaarslicht het infuus inbrengen. Wij proberen het midden te vinden, zodat je de kinderen goed behandelt en in de gaten houdt, maar zo min mogelijk belast. Niet meer open en bloot onder felle verlichting, maar in foetushouding onder gedempt licht, met kleedjes over de couveuse. Natuurlijk is het in de gaten houden belangrijk, omdat de kinderen uit het zicht zijn.’

Single bed units
In de toekomstige afdeling Neonatologie wordt nog een stap gezet, vertelt Van Kaam. ‘Nu staan de couveuses naast elkaar. Dat stoort de kinderen en biedt weinig privacy aan de ouders. Als de dokters visites lopen, moeten de ouders de ruimte uit, in verband met de privacy van de anderen. Daarom streven we naar een eigen kamer voor elke couveuse. Deze single bed units worden de standaard.’ Dit is een grote stap, die invloed heeft op de manier van zorg, want monitoring wordt dan nog belangrijker. Willemsen: ‘De nieuwe technologie maakt het mogelijk te werken met tablets of smartphones om zo continu oog te houden op de kinderen.’ Mobiele monitoring heeft voordelen, vindt Van Kaam: ‘Meer privacy en minder indrukken voor de kinderen. De kans op infecties neemt door single bed units af. We omarmen dit concept.’

De rol van ouders
Daarnaast krijgen de ouders een toenemende participerende rol. Van af en toe kijken achter glas naar hulp bij de verzorging. Willemsen: ‘In 1986 kwam de kangoeroemethode: de ouders houden het kind dagelijks een of meerdere keren tegen zich aan. Huid op huid. Dat leverde goede resultaten op bij kind en ouders. We streven ernaar dat de ouders waar mogelijk de rol van verzorgende op zich nemen. Hierdoor verandert de inhoud van ons vak: we krijgen een meer coachende rol. Dit biedt voordelen. We hebben vaak gezien dat de voor een veel te vroeg geboren kind zo belangrijke borstvoeding eerder op gang komt als de moeder meer kan doen. Bovendien voorkom je hiermee dat ouders onzeker zijn als ze hun kind mee naar huis nemen. Ze zijn gewend om voor hun kind te zorgen en geleerd bepaalde handelingen te verrichten.’

Voortdurend onderzoek
Family-integrated zorg, die volgens Van Kaam past bij de huidige participatiemaatschappij, vraagt om faciliteiten en aanpassingen voor de afdeling. Zorginhoudelijk, zoals de single bed units en de manier van monitoren, en voorzieningen voor ouders. ‘Daarover denken we na’, zegt Willemsen. ‘Een bed, koelkast, tv voor de ouders, en een lounge, waar ze rustig kunnen zitten, en een crèche om andere kinderen op te vangen. Het concept omvat veel verschillende aanpassingen.’

Van Kaam benadrukt dat er onderzoek nodig is om stapjes vooruit te zetten. ‘Onderzoek op velerlei gebied: medisch, verpleegkundig, psychologisch, maar ook over de nazorg op de poli. Toen ik begon, was het uitgesloten dat je de ouders zou betrekken bij het werk. Ze hadden al genoeg aan hun hoofd. Nu is iedereen om, inclusief de ouders. Ze willen niet werkeloos naast de couveuse staan; ze zijn juist blij dat ze deelnemen aan de verzorging van hun kind of kinderen.’ Ook Willemsen ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. ‘Het maakt ons werk erg interessant, al die ontwikkelingen. Het vraagt veel van je technische vermogen, je moet accuraat zijn, maar op hetzelfde moment moet je goede communicatieve vaardigheden hebben om met de ouders in gesprek te blijven.’